San Antonio e San Roque regresaron onte ao seu fogar (a igrexa de Cordeiro) e fixérono acompañados por San Paio, que durante oito días exerceu de perfecto anfitrión na capela de Vilar. Este foi o punto de partida da Procesión dos Lacóns, que coincidindo coa festividade da Candelaria, percorreu durante toda a mañá os catro quilómetros que separan esta aldea valguesa da igrexa parroquial. Preto de dúas horas e media invertiron os romeiros en facer o traxecto, dirixidos polas cinco mulleres que portaban sobre as súas cabezas outras tantas cestas con preto dunha ducia de lacóns. Divina ía diante, marcando o paso e demostrando a maña adquirida co tempo. Veciña de Vilar, leva arredor de 65 anos participando activamente na procesión. A súa cesta pesaba onte non menos de trinta quilos pero nin as pernas nin as forzas lle fraquearon para chegar ergueita e composta ata a igrexa. ??De momento vou vindo ben?, comenta mentras degusta algunhas das viandas coas que o párroco, Xesús Pazos, agasallou aos fregueses antes de comezar a misa. Falta fai un ??tentempé? logo de tanto esforzo, aínda que para Divina foi levadeiro. Está acostumada a levar pesos sobre a cabeza: ??fun á labranza toda a vida e aínda vou á herba para os animais?. Ela e as outras mulleres que acompañan aos santos cos lacóns axudan a manter unha tradición que data do século XIX, cando os veciños decidiron solicitar a intercesión divina e fixeron unha ofrenda para tentar frear un andazo de peste que arrasou con todos os animais.
A costume logrou sobrevivir ao paso do tempo, pero todos coinciden: xa non é como antes. Hai anos unha vintena de mulleres xuntábanse na cabeza da procesión coas súas respectivas cestas. Podían transportar ata oitenta lacóns para a súa subasta á saída da misa. Nos últimos anos apenas son catro ou cinco as participantes. As cousas cambiaron porque antano ??matábanse porcos en todas as casas? e as familias de Vilar e Vilarello gardaban sempre os lacóns para ofrecer aos santos. Agora apenas hai matanzas e, ademais, apunta un veciño, ??morreu moita xente? e o recibimento que se fai á comitiva en cada aldea xa non é o mesmo. Xa non hai cuchipanda en cada parada. Onte só a houbo en Beiro, ??na casa do alcalde?, comenta Jorge, un dos integrantes do grupo de gaitas ??Airiños do Meda?, que nos últimos años non falla nunca o día da Candelaria. ??? unha procesión moi bonita, diferente ás demais?. Os lacóns son o seu rasgo máis distintivo, pero non o único. En Vilar, ao saír da capela os tres santos, as mulleres e os nenos paxan por debaixo deles. Son ofrendas en busca de protección que fan os veciños, que non poñen reparos á hora de gastar en bombas. Que se note que hai festa na parroquia. Máis de 600 euros se invertiron en Vilar en fogo, outros tantos en Vilarello, Moldes ata superou esa cifra e os seis veciños que ten Outeiro xuntaron 300 euros para recibir aos santos como Deus manda. Eiras, Ferreirós e Beiro completan o listado de aldeas polas que vai parando a procesión no seu camiño cara a igrexa. En cada unha delas un pequeno altar agarda a San Antonio, San Roque e San Paio, que collen uns poucos folgos antes de retomar a viaxe ao son dos ??Airiños do Meda? e coas bombas sen deixar de estourar.
A medida que se achega a procesión, os arredores da igrexa comezan a recibir a rosquilleiras, veciños que agardan á comitiva e incluso turistas que aproveitaron a súa estancia nun hotel da vila para coñecer as tradicións propias da terra. A misa da unha engancha aos máis devotos. O resto prefire entrar en calor tomando un vermú mentras non comeza a poxa, que ten como auténticos protagonistas un ano máis a Ramón Comparada e Francisco García ??Chico?. Máis de corenta anos leva o segundo subastando lacóns e ata ??un periquiño? que ofreceu nunha ocasión un veciño. Berraba tanto o pobre, que ??aquel ano si que sufrín?, lembra. Tamén sufriu onte, pero coas bromas dalgúns que nin poxaban nin deixaban poxar. ??Chico? púxose serio: ??Isto é unha poxa, non un cachondeo. Ou se quere ou non se quere?. E non houbo máis que dicir. A subasta moi animada non estivo. A crise tamén afecta ás tradicións e 75 euros foi o máximo que se ofreceu por un dos lacóns máis grandes e con mellor pinta. En total recadáronse 431 euros, algo menos que o ano pasado (486). Xa o dicía Divina: ??hoxe van baratos?.
DIARIO DE AROUSA, 03/02/12